Wie deze maand door het open duin loopt, doet er goed aan om eens aandachtig te kijken naar de Roodborsttapuiten. Mogelijk zit er namelijk een Paapje tussen! Boswachter Sven Pekel van PWN vertelt u meer over deze kleine vogeltjes.

Paapje of Roodborsttapuit

Het Paapje lijkt sterk op zijn broertje Roodborsttapuit, maar is beduidend minder talrijk.Ze zitten beide graag bovenin struikjes om uit te kijken naar prooien, gebruiken allebei hoge twijgen als zangpost en beide soorten broeden op de grond.Ook qua uiterlijk lijken de soorten op elkaar.Het verschil zit in kleine details: de witte wenkbrauwstreep van het Paapje en zijn witte staartbasis, die je overigens alleen in de vlucht kan zien. De beste kans om een Paapje in het duin te treffen is tussen eind april en eind mei of in augustus/september. Dan is het Paapje op doortrek naar zijn broed- of overwinteringsgebied. Als broedvogel komt hij in PWN-terrein helaas niet meer voor.

Foto: Paapje

Rode lijstsoort

Vanaf 1970 en tussen 1990 en 2000 is het aantal Paapjes in Nederland razendsnel afgenomen. Er werd destijds de link gelegd met droogte in hun overwinteringsgebieden: de Sahel in Afrika. Ook Grasmus en Braamsluiper, die in hetzelfde gebied overwinteren, namen toen sterk af. Zij wisten zich naderhand te herstellen. Zo niet het Paapje. In heel Nederland broeden er momenteel nog slechts ongeveer 300 paar Paapjes. Die vind je voornamelijk in het noordoosten van het land in gebieden als het Fochteloërveen. Het laatste broedgeval van het Paapje in het Noord-Hollands Duinreservaat dateert van 2010-2011. In het Nationaal Park Zuid- Kennemerland werd hij voor het laatst in 1999 als broedvogel genoteerd. De soort staat dan ook op de Rode lijst.

Komt het Paapje nog terug als broedvogel?

Verdroging en verruiging hebben het duin lange tijd ongeschikt gemaakt als broedgebied voor het Paapje. Ondertussen wordt er in de Kennemerduinen al meer dan 15 jaar geen drinkwater meer gewonnen, waardoor de grondwaterstand zich weer hersteld heeft. Waar wel nog drinkwater gewonnen wordt gebeurt dat met veel meer consideratie voor het effect op de natuur dan voorheen. Begrazing gaat verruiging tegen en natuurherstelprojecten zorgen voor schrale duingraslanden en vochtige duinvalleien. Het duin is nu weer best geschikt voor het Paapje, maar vooralsnog wil hij er niet broeden…

Wat is er aan de hand?

Van de Tapuit is bekend dat hij zich pas in nieuwe gebieden gaat vestigen als zijn huidige broedgebied ‘overloopt’. Als er teveel broedparen zijn voor de hoeveelheid nestgelegenheid, dus. Mogelijk is dit ook het geval voor het Paapje.
Het aantal Paapjes daar in het noordoosten van Nederland is nu al jaren stabiel.
Als ze echt pas hierheen komen als ze daar geen nestgelegenheid meer vinden, dan kan het nog wel eens héél lang duren voor ze weer in de duinen broeden…

Tekst: S. Pekel en I. Roels PWN
Beeld: R. Maaskant en Fred van den Bosch PWN